JBL Everest DD66000

Referencyjne Kolumny Głośnikowe

 

System głośnikowy Project Everest DD66000 powstał dla uczczenia 60 rocznicy powstania firmy JBL. Bez niepotrzebnej skromności, tak po prostu – to najlepszy system, jaki JBL zaprojektował i wyprodukował w całej swojej historii.

Cele projektu były z definicji bardzo proste, ale niezmiernie trudne do osiągnięcia. Mając 60-letnie doświadczenie w tworzeniu najlepszych zespołów głośnikowych, JBL przystąpił do projektowania systemu, który zawierałby zarówno tradycyjne, jak i nowoczesne elementy firmowego stylu, jednocześnie osiągając najwyższy pułap jakości dźwięku w historii.

Mierzalne osiągi DD66000 są podręcznikowe. Charakterystyka przetwarzania jest nadzwyczaj gładka i rozciągnięta. Kierunkowość w całym pasmie jest doskonale zrównoważona (power response), niski poziom zniekształceń harmonicznych przypomina działanie dobrego wzmacniacza, a liniowość w wymiarze dynamicznym (brak kompresji) jest niedościgniona. Jednakże nie słuchamy przecież pomiarów. D66000 bez wysiłku przekazuje sens i ducha każdej muzyki – od baroku po reggae. Niezależnie od stylu muzyki i poziomu głośności, D66000 dostarczy najbardziej ekscytujące wrażenia.

 

System

Konfiguracja odwołuje się koncepcji znanej z historii JBL-a, nazwanej „rozwiniętym” układem dwudrożnym. W latach 50. i 60. ubiegłego wieku, JBL budował przede wszystkim systemy dwudrożne, z dużym, 12-calowym lub nawet 15-calowym głośnikiem niskotonowym, łączonym z odpowiednio dużym, tubowym przetwornikiem wysokotonowym. Niektóre z tych systemów były doposażone w przetwornik „ultrawysokotonowy”, zwykle pierścieniowy, który przetwarzał częstotliwości powyżej 8 kHz. Systemy te miały jednak zwrotnicę składającą się z filtrów wprowadzających tylko jedną częstotliwość podziału, w zakresie średnich tonów. Podobnie D66000 – filtrowanie między niskotonowym 1501Al i pracującym z tubą driverem kompresyjnym 476Be przeprowadzone jest przy 700 Hz, podczas gdy ultrawysokotonowy 045Be-1 pracuje powyżej 20 kHz, przetwarzając półtorej oktawy częstotliwości ultrasonicznych.

Drugi 15-calowy 1501Al przetwarza zakres 30-150 Hz, powyżej jest łagodnie filtrowany – z nachyleniem 6 dB/okt, dzięki czemu współpraca między obydwoma niskotonowymi przebiega w zgodnej fazie, a wypracowana charakterystyka amplitudowa jest optymalna. Ograniczenie pracy jednego z głośników do zakresu najniższych częstotliwości pozwala utrzymać dobre charakterystyki kierunkowe i jednocześnie wzmocnić bas. W szerokim zakresie 700 Hz – 20 kHz pracuje tylko driver w dużej tubie.

 

Przetworniki, tuby i zwrotnica znajdują się w imponującej wizualnie obudowie, która przypomina legendarne konstrukcje JBL-a - Hartsfield i Paragon. Specjalnie zakrzywiona powierzchnia frontu łączy boczne ścianki i główną tubę. Górna i dolna powierzchnia tuby uzupełnione są „ustami”, wykonanymi z materiału SonoGlass – sekcja ta tworzy początkową drogę fali, od 38-mm wlotu tuby do jej głównej, szybko rozszerzającej się części. Przetwornik ultrawysokotonowy wyposażony jest w tubę wykonaną całkowicie z materiału SonoGlass, która z kolei zamocowana jest do aluminiowego odlewu, podczepionego do górnej ścianki w miejscu optymalnym dla zestrojenia z głównym przetwornikiem tubowym, i za pośrednictwem gumowych podkładek, izolujących od wibracji.

Wszystkie płaskie powierzchnie obudowy wykonane są z 25-mm płyt MDF, powierzchnie zakrzywione składane są z dwóch warstw, różnej grubości, bruzdowanych płyt MDF-u. Płyty MDF najpierw mają frezowane bruzdy, dające im elastyczność konieczną dla ukształtowania wymaganej krzywizny. Dwie takie warstwy współtworzą bardzo sztywny i doskonale wytłumiony panel, jako że bruzdy zostają wypełnione substancją klejowo-piankową. Wewnętrzne wzmocnienia obudowy wycięte są w profile, podtrzymujące krzywizny bocznych paneli. Odgroda dla głośników niskotonowych jest odrębną skorupą, połączoną z wieloma wzmocnieniami; na to położony jest zewnętrzny panel, wykończony skórą, a całkowita grubość ściany frontowej sięga 45 mm. Zewnętrzny panel jest zedejmowalny (w celach serwisowych lub wymiany skóry).

 

System jest bas-refleksem z otworami na tylnej ściance, dostrojonym do częstotliwości rezonansowej 34 Hz. Dwa 10-cm średnicy, wyprofilowane przy wylotach tunele, zintegrowane są z terminalem przyłączeniowym na masywnej, aluminiowej płycie.

Obudowa spoczywa na czterech stopach, wykonanych ze stali nierdzewnej. W komplecie są też cztery wózki, pozwalające uchronić podłogę przed uszkodzeniem przez ostre końcówki nóżek. Maskownice skonstruowane są z MDF-u i stalowych elementów, mocowane na kołki i gumowe podkładki.

Przetworniki 1501Al i 476Be zostały zaprojektowane pod kątem absolutnie najniższych zniekształceń. Mogą wytworzyć niezwykle wysokie ciśnienie akustyczne, wciąż zachowując liniowość przetwarzania. System w bardzo szerokim zakresie dynamiki nie zmienia żadnych swoich parametrów – inaczej mówiąc, system brzmi stabilnie niezależnie od głośności.

 

Przetworniki

 

1501AL

Przetwornik Niskotonowy



Głośnik niskotonowy 1501Al został zaprojektowany przez Jerry Moro, głównego inżyniera Harman Consumer Group. Jest bardzo podobny do modelu 1500Al zastosowanego w systemie S9800. Zawiera nową cewkę o wysokiej impedancji, pozwalającą połączyć równolegle dwa głośniki i utrzymać 8-omową impedancję całego systemu. Wysokość cewki zwiększono do 30,5 mm (wcześniej 20,3 mm), co zwiększa powierzchnię zdolną do oddawania ciepła i wytrzymałość – 1501Al może przyjąć o 25% większą moc niż 1500AL.

1501AL ma całkowitą średnicę 38 cm i cewkę o średnicy 10 cm, znajdującą się w polu magnetycznym wytwarzanym przez magnes Alnico 5DG. Stop Alnico wybrany został ze względu na jego stabilność; jest niewrażliwy na zmiany temperatury (wywoływane nagrzewaniem się cewki) i indukowanie siły elektromagnetycznej przez prąd płynący w cewce. JBL przezwyciężył tendencję Alnico do demagnetyzowania przy wysokich poziomach poprzez zastosowanie miedzianych pierścieni w podstawie układu; jego górna płyta też jest laminowana miedzią. Daje to wiele korzyści, szczelina (o wysokość 41 mm) jest wypełniona bardzo jednorodnym polem magnetycznym, a indukcyjność cewki pozostaje niezmienna w szerokim zakresie pracy. W ślad za tym obciążenie filtrów zwrotnicy też jest stabilne i nie wywołuje zmiany ich charakterystyk, a podłączony wzmacniacz „widzi” stałą charakterystykę impedancji, bez względu na poziom wysterowania.

To eliminuje kolejne źródło dynamicznych zniekształceń, z jakimi mamy zwykle do czynienia w konwencjonalnych konstrukcjach.

Górne zawieszenie wykonane jest z piankowej gumy typu EPDM, która charakteryzuje się długowiecznością i charakterystyką częstotliwościową zbliżoną do typowych zawieszeń gumowych, ale niższą gęstością, bliską zawieszeniom piankowym. Niskostratny EPDM gwarantuje doskonałe odtwarzanie szybkich detali muzycznego sygnału. Podwójny, dolny resor z Nomexu redukuje parzyste harmoniczne, wszystkie składniki systemu zawieszenia są bardzo wytrzymałe mechanicznie i przygotowane do liniowej pracy z dużymi amplitudami.

Celulozowa membrana wzbogacona jest substancją Aquaplas, która pozwala zachować idealne działanie według zasady „sztywnego tłoka” w szerszym zakresie częstotliwości, jednocześnie redukując rezonanse „łamania” membrany poza tym zakresem.

Masywny, odlewany z aluminium kosz utrzymuje układ magnetyczny o masie aż 16 kg. Musi więc być solidny, ale powinien też mieć kształt optymalny akustycznie, „aerodynamiczny”, otwarty dla fal promieniowanych przez tylną stronę membrany i dolny resor, aby nie wywoływać ich odbić i kompresji. Wielokierunkowo wentylowana konstrukcja zapewnia więc nie tylko chłodzenie, ale też swobodne odprowadzenie ciśnienia, pozwalając i w tym kroku zmniejszyć zniekształcenia. Firmowy system JBL-a „chłodzenia wentylowanej cewki” (Vented Gap Cooling – VGC) jest zawarty w strukturze układu napędowego. Powietrze, pompowane przez dużą centralną nakładkę przeciwpyłową membrany, jest przepychane dokładnie wzdłuż cewki, i wydmuchiwane przez trzy otwory z tyłu; system ten najefektywniej chłodzi cewkę właśnie w momentach jej największego obciążenia mocą. Układ magnetyczny Alnico połączono ze specjalną osłoną - radiatorem, zwiększającym powierzchnię odprowadzającą ciepło.

Wszystkie te elementy składają się na projekt głośnika niskotonowego, którego zniekształcenia są na bardzo niskim poziomie niezależnie od poziomu wysterowania, wytrzymałość jest bardzo wysoka, a kompresja zredukowana. Głośnik taki radzi sobie doskonale z każdym sygnałem.

 

476BE

Wysokotonowy Driver i Tuba



Jerry Moro opracował również 476Be – wysokotonowy przetwornik kompresyjny. Nie tubowy? JBL unika stosowania określenia „głośnik tubowy”, jako że zdewaluowało się ono na skutek nazywania w taki sposób głośników, które nie są „prawdziwymi” głośnikami tubowymi, a jedynie konwencjonalnymi przetwornikami, tyle że z dodanymi tubowymi profilami. W „prawdziwym” głośniku tubowym, za tubą ukrywa się „driver” działający na nieco innej zasadzie – z komorą sprzęgającą (kompresyjną) i korektorem fazy między membraną a wlotem tuby. Właśnie takie głośniki, dla odróżnienia od głośników quasi-tubowych (które nie mają „kompresyjnych driverów”), JBL nazywa głośnikami kompresyjnymi. I takiej nazwy będziemy się dalej trzymali, chociaż doskonale widać, że to tuba...

Membrana ma średnicę aż 10-cm i połączona jest z takiej też średnicy cewką, nawiniętą płaskim drutem. Membrana wykonana jest z czystego berylu, a układ magnetyczny jest neodymowy.

Specjalna konstrukcja nabiegunnika z miedzianą koszulką redukuje indukcyjność cewki i podnosi poziom w zakresie powyżej 15 kHz; poprawa jakości przetwarzania wysokich częstotliwości wynika również z tego, że miedź zmniejsza straty i zniekształcenia związane z indukowaniem się prądów w nabiegunniku; kolejnym atutem jest szybkie przechwytywanie ciepła od cewki, w tym celu miedzianą koszulkę wydłużono do 13,7 mm (cztery razy więcej niż wysokość cewki). Efektem jest redukcja kompresji powstającej w krótkich, dynamicznych impulsach.

Najwyższej jakości magnes neodymowy zastosowany został w konfiguracji „zewnętrznej”, w postaci ośmiu segmentów, dających bardzo silne pole na dużym obszarze; gęstość strumienia w szczelinie wynosi ponad 18 000 Gausów.

Bezpośrednio pod zawieszeniem membrany wykonano szereg otworów wentylujących, kontrolujących powstające tutaj rezonanse; przeprowadzono staranne strojenie wszystkich mini-komór, jakie znajdują się w wewnętrznej konstrukcji głośnika, aby ich rezonanse nie psuły gładkiej charakterystyki w zakresie średnich częstotliwości.

Korektor fazy ma typowy dla JBL-a, krótki profil. To precyzyjny odlew z cynku, stosowanego ze względu na wymiarową i strukturalną stabilność w warunkach wysokiej temperatury i ciśnienia akustycznego. Koordynacja fazowa fal promieniowanych przez różne fragmenty 10-cm membrany kontrolowana jest przez układ korektora fazy z czterema slotami prowadzącymi ciśnienie. Do 38-mm wlotu tuby dociera koherentna fala, która następnie wzmacniania jest w profilu Bi-Radial, zapewniającym gładką charakterystykę przetwarzania i redukcję 2. harmonicznej o 6 dB (w stosunku do wcześniejszych konstrukcji JBL-a).

W 476Be po raz pierwszy zastosowano tak dużą, 10-cm membranę z folii berylowej. Zaawansowany technologicznie proces pozwala wytworzyć ekstremalnie cienką warstwę z czystego berylu, a nawet wykonać kopułkową membranę i jej zawieszenie z jednego kawałka. Bardzo wysoki moduł Younga i niska gęstość daje berylowi doskonała relację sztywności do masy, ok. pięć razy wyższą niż w przypadku aluminium, magnezu czy tytanu – metali powszechnie stosowanych w głośnikach wysokotonowych. Wysoki moduł Younga pozwala zminimalizować grubość kopułki o średnicy 10 cm do znikomych 0,05 mm i utrzymać działanie „sztywnego tłoka” aż do 20 kHz. Charakterystyka przetwarzania jest gładka i wolna od szpilek rezonansów.

Sama niska masa drgająca też jest zaletą; lekka membrana, wraz z lekką (nawijaną aluminiowym, płaskim drutem) cewką tworzy masę drgającą (Mms) o wartości tylko 2,1 grama. W porównaniu do drivera w głośniku 475Nd, stosowanego w kolumnach K2 S95000 i M95000, oznacza to ok. 45-procentową redukcję masy drgającej. Układ drgający jest wtedy zdolny reagować jeszcze szybciej na muzyczne transjenty i odtwarzać najdelikatniejsze detale i niuanse.

Zawieszenie „diamentowe” (o powierzchni przypominającej diament, a nie z diamentu wykonane) jest już starym patentem JBL-a, który pozwala rozproszyć w tym elemencie jego własne rezonanse, i uzyskać charakterystykę przetwarzania sięgającą dalej i równomierniej niż przy konwencjonalnych, półokrągłych lub płaskich zawieszeniach.

Zalety te kreują głośnik nowej generacji – duży głośnik kompresyjny, który łączy wysoką moc, przetwarzanie dużej części zakresu średniotonowego i rozciągnięcie pasma aż do 20 kHz, z bardzo niskimi zniekształceniami i detalicznością wcześniej niespotykaną.

 

045Be-1

Przetwornik Ultrawysokotonowy



Podobnie jak 045Be, tak również 045Be-1 wykorzystuje 25-mm membranę berylową i 50-mm neodymowy układ magnetyczny. Membrana z czystego berylu ma tutaj grubość tylko 0,04 mm i masę 0,1 grama! Jednowarstwowa aluminiowa cewka nawinięta jest bez karkasu i połączona bezpośrednio z membraną. Przetwornik zawiera najmniejszy korektor fazy, jaki JBL kiedykolwiek zaprojektował. Delikatne części jego złożonej konstrukcji, dla osiągnięcia najwyższej precyzji, wykonywane są techniką litografii. Wersja Be-1 została udoskonala w kilku detalach, dzięki czemu charakterystyka przetwarzania zyskała prawie 5 dB w zakresie powyżej 30 kHz. Ekstremalnie niska masa drgająca, wysoka gęstość strumienia w szczelinie i wysoka sztywność berylowej membrany przekładają się na charakterystykę sięgającą od 8 kHz do 50 kHz.

 

Integracja Komponentów

Wszystko fajnie – mieć taki zestaw przetworników w takiej obudowie... Ale bez właściwego połączenia wszystkich składników - to tylko zestaw części. Zadaniem zwrotnicy jest podzielić pasmo i skierować właściwie ukształtowane jego podzakresy do poszczególnych przetworników. O ile zadanie to zostaje dobrze wykonane, otrzymujemy brzmienie spójne i zrównoważone, żywe i naturalne.

Topologia układu musi być dobrze skojarzona z właściwościami głośników. Podział między 1501Al (tym z wyższym filtrowaniem) i 476Be ma miejsce przy 700 Hz, z nachyleniem zboczy (akustycznym, będącym złożeniem charakterystyki filtrów i głośników) 24 dB/okt. To jest główny punkt podziału całego układu. Drugi 1501Al przetwarza z pełną mocą tylko do 150 Hz, a powyżej jest tłumiony z nachyleniem 6 dB/okt. Intencją takiej konfiguracji jest wykorzystanie pełnych możliwości obydwu 15-calowych głośników w zakresie basu i łagodne przejście do działania jednego głośnika w zakresie średnich częstotliwości, co z kolei pozwala utrzymać dobre charakterystyki kierunkowe. W rezultacie, z DD66000 uzyskujemy niesamowitą siłę i precyzję brzmienia, od najniższych do najwyższych tonów. Zwrotnica składa się z czterech płytek – z filtrami dla poszczególnych przetworników – odsuniętych od siebie w obudowie dla uniknięcia wzajemnego wpływu i „przesłuchów”. Wszystkie komponenty są najwyższej jakości. Cewki są powietrzne, aby wyeliminować histerezę wprowadzaną przez rdzenie. Kondensatory są polipropylenowe, o minimalnej absorbcji dielektrycznej i wynikających z niej zniekształceniach. Obwody średnich, wysokich i ultrawysokich częstotliwości zawierają zasilane bateryjnie układy polaryzacji kondensatorów (co pozwala im pracować podobnie jak wzmacniacze w klasie A), a stosowane w nich rezystory są bezindukcyjne; zostały dobrane pod kątem brzmienia i tworzą baterie, minimalizujące wpływ zmiany wartości poszczególnych z nich w warunkach dużego obciążenia. Włożono też wiele wysiłku w uzyskanie charakterystyki impedancji, która będzie przyjazna dla współpracującego wzmacniacza – a ten aspekt jest często pomijany w wielu konstrukcjach głośnikowych. Wzmacniacz pracuje bez wysiłku wówczas, gdy „widzi” charakterystykę impedancji o niewielkiej zmienności w funkcji częstotliwości, stabilną w funkcji mocy.

 

DD660000 potrafi przetworzyć najtrudniejszy sygnał elektryczny na swobodne, dokładne, trójwymiarowe obrazy dźwiękowe. Potrafi to na każdym poziomie głośności, od cichego szeptu do rozhulanego big-bandu, wciąż utrzymując doskonałą kondycję swojego brzmienia.

 

Regulacje

 

Niezależnie od odseparowanych terminali przyłączeniowych dla sekcji niskotonowej i wysokotonowej, DD66000 oferuje dwa frontowe panele kontrolne. Działają one na bazie zworek, które pozwalają wybrać tryb bi-ampingowy, wyregulować poziom basu, wysokich częstotliwości i „orientację” woofera; jest tam również dostęp do 9-woltowych baterii zasilających układy biasu kondensatorów.

Wybór pozycji Bi-Amp wywołuje poważne zmiany w organizacji filtrowania – filtry dokonujące podziału przy 700 Hz zostają ominięte, co wymaga wprowadzenia zewnętrznego filtrowania (prawdopodobnie chodzi o opcję filtrowania aktywnego, jeszcze przed końcówkami moc). Można też filtrowanie niskotonowego pozostawić działające (w obrębie DD6600), a z zewnątrz filtrować wysokotonowy – albo odwrotnie, ale taka niekonsekwencja nie jest rekomendowana. Dodatkowe układy bierne zwrotnicy, jak też filtrowanie „niższego” niskotonowego (150 Hz) i ultrawysokotonowego, pozostają zawsze włączone, więc zewnętrzny filtr ma przeprowadzić „tylko” dzielenie przy 700 Hz. Firma dostarcza rysunek pokazujący dokładnie, jakie charakterystyki (napięcia na wyjściu) powinno mieć to filtrowanie, bo jednak nie jest ono standardowe – jest przecież odwzorowaniem działania filtrów biernych, zainstalowanych w DD66000 i wówczas odłączonych. Producent zapewnia, że nowoczesne cyfrowe filtry nie będą miały problemów ze „zduplikowaniem” tych krzywych.

Regulowanie poziomu niskich częstotliwości jest niezależne dla każdego z głośników (LF1 i LF2), oddziałując na odpowiednie dla nich zakresy częstotliwości, wybieramy między dwoma pozycjami (Low-High), różnica w poziomie jest delikatna (0,5 dB). Regulacja działa w oparciu o zmianę wartości rezystora w obwodzie równoległym, żadne elementy (i straty) nie są wprowadzane w samym torze głośnika (nie zostaje wtrącony żaden element szeregowy).

„Orientacja Systemu” – jak już wyjaśniliśmy, głośniki niskotonowe pracują w różnych zakresach częstotliwości. Dla uzyskania poprawnej panoramy stereofonicznej system dwóch kolumn powinien być symetryczny, stąd też trzeba je „zaprogramować” jako lewą i prawą (sprzedawane są jako „uniwersalne”). Robimy to odpowiednim ustawieniem zworek, aby głośniki znajdujące się bliżej centrum pracowały jako nisko-średniotonowe (do 700 Hz), a zewnętrzne jako niskotonotonowe (do 150 Hz).

Poziom w zakresie 1 – 8 kHz możemy zmienić delikatnie, w granicach 0,5 dB.

 

Iluzja Konkluzji

Project Everest D66000 składa się z wielu części, a każda z nich została przygotowana bezkompromisowo, z użyciem najnowszej techniki i najlepszych materiałów. Uczyniono wszystko, co możliwe, aby zaprojektować i wyprodukować zespół głośnikowy, który legitymuje się doskonałymi wynikami pomiarów, wygląda wspaniale, jest ze wszech miar imponujący. Ale czy to wystarczy, aby nazwać DD66000 najlepszym systemem głośnikowym? Nie. W przypadku tak skomplikowanej konstrukcji wiele czynników, niewidocznych przez pryzmat jakości poszczególnych elementów, wpływa na ostateczny rezultat. Tutaj potrzebne jest doświadczenie, jakie JBL zdobył w swojej długiej historii. Chociaż jesteśmy szczerymi wyznawcami wiary w naukowe podstawy inżynierii dźwięku, obcujemy również ze sztuką muzyki. Dlatego jesteśmy pewni, że DD6600 dostarcza mocniejszych muzycznych wrażeń niż jakikolwiek inny projekt w historii firmy.